www.Aktywna Demokracja.fora.pl

Andrzej Jędrzejewski

Instytucja ławników to emanacja demokracji bezpośredniej w sprawowaniu trzeciej władzy. Jest koniecznym mechanizmem kontroli społecznej sądownictwa, która zapobiega wydawaniu przez sądy absurdalnych wyroków. Tzw. społeczny sędzia ma wielowiekową tradycję. Przedstawiciele miejscowych społeczności znajdowali się przy sądach królewskich, zaś w starożytności trybuni ludowi reprezentowali interesy uboższych grup społecznych przed pretorami. We współczesnym wymiarze sprawiedliwości, gdy przy prowadzeniu procesu potrzeba różnorodnych kwalifikacji, rola ławników jest nieoceniona. W sprawie gospodarczej, ławnik-ekonomista lub księgowy jest dla sędziego niezastąpionym partnerem do współpracy. Instytucja ławników w Polsce, w konfrontacji z ławą przysięgłych w USA, opiera się na dialogu i poszukiwaniu kompromisu pomiędzy sędzią a ławnikami. Ławnicy nie decydują jedynie o winie lecz mają wpływ także na wysokość kary. To wspaniały przykład opartej na dialogu demokracji bezpośredniej w obrębie sądownictwa. Dlatego parta Demokracja Bezpośrednia:

1. Rozszerzy udział ławników w sprawach z zakresu prawa pracy oraz prawa rodzinnego. Tu najpilniej potrzebny jest głos społeczeństwa. Ławnicy posiadają niezbędne dla wydania sprawiedliwego wyroku życiowe doświadczenie i własne spostrzeżenia.

2. Zwiększy rolę ławników w sądach rejonowych. Tam obecność ławników jest konieczna jako głos doradczy w sprawach prowadzonych przez młodych stażem sędziów.

3. Zwiększy częstotliwość uczestnictwa ławników w rozprawach. Niekiedy ławnicy uczestniczą jedynie w jednej rozprawie, co zmniejsza ich możliwość sprawiedliwej oceny sytuacji.

Partia Demokracja Bezpośrednia nie będzie ingerować w obecny system wyłaniania ławników, warunki stawiane kandydatom, a także długość kadencji. Członkowie uważają obecne rozwiązania za korzystne dla społeczeństwa. Zwiększenie obywatelskiej kontroli sądów wpłynie znacząco na profesjonalizm polskiego wymiaru sprawiedliwości.

Członkowie partii zaniepokojeni są także sposobem funkcjonowania polskiej prokuratury. Postępowania prowadzone są opieszale, często nieprofesjonalnie, co rzutuje na brak zaufania obywateli dla tej instytucji. Dlatego partia Demokracja Bezpośrednia wprowadzi:

1. Bezpośredni wybór przełożonych prokuratorów prokuratur apelacyjnych w powszechnych wyborach samorządowych. Kandydaci na przełożonych prokuratorów nie będą mogli startować z poparcia partii politycznej. Kandydatem będzie mogła zostać osoba posiadająca wykształcenie prawnicze, specjalizację prokuratorską, 6 lat doświadczenia w zawodzie i przynajmniej 3 letni okres pracy na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej lub pochodnej. Bierne prawo wyborcze na stanowisko prokuratora apelacyjnego nabywać się będzie w wieku 30 lat. Konieczne będzie zrównanie zasięgu terytorialnego prokuratur apelacyjnych z podziałem wojewódzkim Polski, a także skrócenie kadencji prokuratora apelacyjnego do 4 lat.

2. Bezpośredni wybór Prokuratora Generalnego w powszechnych wyborach parlamentarnych. Kandydat na Prokuratora Generalnego nie będzie mógł startować z poparcia partii politycznej. Kandydatem będzie mogła być osoba będąca prokuratorem w stanie czynnym, mająca co najmniej dziesięcioletni staż na stanowisku prokuratora lub sędziego, w tym nie mniej niż sześcioletni okres pracy na stanowisku prokuratora Prokuratury Krajowej, prokuratury apelacyjnej lub okręgowej, sędziego sądu apelacyjnego lub okręgowego bądź wojskowego sądu okręgowego. Konieczne będzie skrócenie kadencji Prokuratora Generalnego do 4 lat.

Przedstawiona społeczna kontrola nad prokuraturą oparta jest na modelu amerykańskim. Zwiększy profesjonalizm działania organów ścigania i wpłynie pozytywnie na działanie wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Andrzej Jędrzejewski

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 45 ust. 1 stanowi: „ Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Poza tym . Poza tym Europejska Konwencja Praw Człowieka w art. 6 stanowi, iż Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd [...] Postępowanie przed sądem jest jawne [...].
Powyższe zapisy prawne które powinny być gwarantowane nie sprawdzają się. Prawo w tym zakresie jest martwe. Jedną z przyczyn, tego stanu rzeczy jest sama Konstytucja RP, która została zatwierdzona w 1997 roku przez ówczesnego prezydenta RP – Aleksandra Kwaśniewskiego. Konstytucja ta poprzez nałożenie kagańców, takich aby społeczeństwo nie mogło w myśl przesłania zawartego w art. 4 przeszkadzać w „sprawowaniu władzy” elitom politycznym, stała się dokumentem pozwalającym na wyeliminowanie interesu społecznego we wszelkich działaniach politycznych establishmentu w Polsce. Już w samym art. 45 ust. 2 jest takim kagańcem : Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie. Dzięki zapisowi w ustępie 2, korporacja prawnicza w szczególności sędziowska może dowolnie ustalać definicję bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, definicję moralności, oraz granic prywatności. Niestety założone antyspołeczne kagańce w Konstytucji III RP z 1997 roku zawiadywane są przez korporacje administracyjno partyjne pilnujące interes elit sprawujących władzę.

Od lat 70 ubiegłego wieku w USA działa Fundacja Court Watch a obecnie jest podobnych ruchów około 78, których celem jest ochrona interesu publicznego. Głównym sposobem działania tych organizacji jest wysyłanie obserwatorów na posiedzenia sadów, upublicznianie przypadków nieporządanych, opracowywanie raportów i rekomendacji. Istniejaca Fundacja Court Watch Polska niestety nie realizuje szeroko zakrojonych działań społecznej kontroli wymiaru sprawiedliwości.

W USA, projekt uczestnictwa czynnika społecznego w obserwacji postepowań wymiaru sprawiedliwości zyskał ogromne zainteresowanie młodzieży. Zmiana postaw i zachowania niektórych sędziów w obecności publiczności potwierdzają sami sędziowie i profesjonalni pełnomocnicy. Uczestnictwo w rozprawach jest "najtańszą" formą edukacji prawnej. Przyszłym prawnikom pozwala na wystąpienie w sądzie w roli "zwykłego obywatela". Połowa obserwowanych rozpraw i posiedzeń rozpoczęła się niepunktualnie w 3/4 sądów zdarzało się, że prokurator przebywał sam na sam z sędzią przed rozpoczęciem rozprawy zdarzały się przypadki, gdy utrudniano lub odmawiano obserwatorom udziału w jawnych rozprawach i posiedzeniach niekulturalne lub agresywne zachowanie sędziów wobec stron odnotowywano 3x częściej w dużych miastach niż w małych. Prowadzona w Polsce polityka państwa powoduje iż krytyka sędziów ze strony obywateli bywa uznawana za naruszenie niezależności sądów. Pytanie jak w demokratycznej Polsce może ono skutecznie realizować swoje władztwo względem sądów? Formalizm - dominująca kultura formalizmu orzeczniczego oraz formalizacja procedur utrudniają podejmowanie przez sędziów prób "rozwiązywania problemów”. Dlatego niezbędną koniecznością jest wprowadzenie społecznej kontroli sądownictwa, oraz gruntowna nowelizacja Konstytucji, w tym eliminacja ustępu 2 przedmiotowego artykułu, jest warunkiem sine qua non do przywrócenia społeczeństwu właściwej roli wymiaru sprawiedliwości. Aby mogło się to jednak dokonać konieczne są radykalne działania czynnika społecznego w funkcjonowaniu sądownictwa.